Tradycja św. Mikołaja w Polsce i na świecie
dodany przez Ewa Gardygała dnia 2014-12-05
dodany przez Ewa Gardygała dnia 2014-12-05
Św. Mikołaj jest postacią rzeczywistą. Zgodnie z tradycją chrześcijańską, był biskupem Miry - krainy znajdującej się na terenie obecnej Turcji. Jest on pierwowzorem postaci rozdającej prezenty dzieciom i czyniącej cuda.
W całej Polsce utarło się, że to w nocy z 5. na 6. grudnia Mikołaj odwiedza najmłodszych. Zwyczaj ten był znany, w niektórych regionach Polski, już w XIX wieku. Święty odwiedzał domy, razem z aniołkiem i rogatym diabłem, przepytywał dzieci z pacierza i pytał rodziców o ich zachowanie. Grzecznym wręczał łakocie, a tym złym dawał rózgi.
Obecnie coraz bardziej popularne jest także wręczanie sobie wzajemnie prezentów w grupach rówieśniczych - m.in. w szkołach.
Coraz częściej jednak Mikołaj przynosi prezenty również pod choinkę i utożsamiany jest z Bożym Narodzeniem i świątecznymi podarunkami, co jest konsekwencją przenikania do Europy elementów kultury amerykańskiej.
Inną znaną postacią, w polskiej tradycji, jest Gwiazdor. Jest to postać rozdająca prezenty w Wigilię Bożego Narodzenia. Występuje na terenach Wielkopolski i Kaszub. Wywodzi się z dawnych grup kolędników, zaś nazwa jego pochodzi od noszonej, przez nich, gwiazdy. Była to postać ubrana w baranicę i futrzaną czapę, z twarzą ukrytą pod maską lub umazaną sadzą. Gwiazdor nosił ze sobą wór z podarkami i rózgę.
Św. Mikołaj odwiedza nie tylko polskie dzieci. Bywa też u najmłodszych w innych krajach Europy.
I tak:
Okres bożonarodzeniowy i tradycje z nim związane to czas niezwykle piękny, niezależnie od tego, kto rozdaje prezenty. Niewątpliwie sprawiają one dzieciom wiele radości. I jak widać - co kraj – to obyczaj. Wszystkie tradycje są jednak piękne i jedyne w swoim rodzaju. Dlatego warto je znać i szanować.
W całej Polsce utarło się, że to w nocy z 5. na 6. grudnia Mikołaj odwiedza najmłodszych. Zwyczaj ten był znany, w niektórych regionach Polski, już w XIX wieku. Święty odwiedzał domy, razem z aniołkiem i rogatym diabłem, przepytywał dzieci z pacierza i pytał rodziców o ich zachowanie. Grzecznym wręczał łakocie, a tym złym dawał rózgi.
Obecnie coraz bardziej popularne jest także wręczanie sobie wzajemnie prezentów w grupach rówieśniczych - m.in. w szkołach.
Coraz częściej jednak Mikołaj przynosi prezenty również pod choinkę i utożsamiany jest z Bożym Narodzeniem i świątecznymi podarunkami, co jest konsekwencją przenikania do Europy elementów kultury amerykańskiej.
Inną znaną postacią, w polskiej tradycji, jest Gwiazdor. Jest to postać rozdająca prezenty w Wigilię Bożego Narodzenia. Występuje na terenach Wielkopolski i Kaszub. Wywodzi się z dawnych grup kolędników, zaś nazwa jego pochodzi od noszonej, przez nich, gwiazdy. Była to postać ubrana w baranicę i futrzaną czapę, z twarzą ukrytą pod maską lub umazaną sadzą. Gwiazdor nosił ze sobą wór z podarkami i rózgę.
Św. Mikołaj odwiedza nie tylko polskie dzieci. Bywa też u najmłodszych w innych krajach Europy.
I tak:
- Święty Mikołaj - Sinter Klaas, do holenderskich dzieci, przychodzi już 15. listopada. Do Amsterdamu przypływa na małym statku, a później na siwym koniu objeżdża miasto. Wita go burmistrz oraz tłumy mieszkańców. Paziowie, zwani Czarnymi Piotrusiami, rozrzucają małe pierniczki i cukierki.
- Święty Mikołaj zniknął ze Szwecji już w XVI wieku - w czasach reformacji. Zastąpił go karłowaty skrzat Jul Tomte, który od dziesiątków lat zajmuje się rozdawaniem gwiazdkowych prezentów. Początkowo skrzat ten był ponoć bardzo brzydkim trollem. Obecnie z wyglądu przypomina przyjaznego krasnala z brodą. Taki wygląd przybrał dopiero w XIX wieku. Jul Tomte stał się symbolem dobroci, wyparł Świętego Mikołaja i zdobył serca dzieci. Pojawia się z worem pełnym podarków przy końcu kolacji lub w drugi dzień Bożego Narodzenia.
- We Włoszech – św. Mikołaj, czyli Babbo Natale przynosi dzieciom prezenty w pierwszy dzień Bożego Narodzenia.
Ale na długo przed Świętym Mikołajem prezenty rozdawała złośliwa i brzydka wróżka Befana. Dzieci nadal oczekują prezentów od Befany w noc z 5. na 6. stycznia - w Święto Trzech Króli. Befana jest staruszką z długim, zakrzywionym nosem. Ubrana jest w postrzępione i brudne rzeczy. Głowę ma przewiązaną szalem lub chustką. Lata na miotle, wchodzi do domów przez komin i zostawia w skarpecie prezenty. Dzieci, które chcą się jej przypodobać, powinny zostawić na stole przed snem mandarynkę lub pomarańczę.
- We Francji - Pere Noel („bożonarodzeniowy ojciec”) nie jest katolickim świętym. To postać zupełnie świecka, zadomowiona nad Sekwaną od początku XX w. Jeszcze niedawno, ubrany w niebieski płaszcz, Pere Noel przynosił prezenty dzieciom 6. grudnia. Obecnie przychodzi w Święta Bożego Narodzenia w czerwonym stroju. Prezenty wkłada do wyczyszczonych bucików. Najbardziej znaną postacią we Francji, w okresie Bożonarodzeniowym, jest jednak św. Marcin – to on rozdaje prezenty dzieciom.
- W Niemczech – 6. grudnia dzieci wystawiają but przed drzwi lub przy łóżku, bo przychodzi do nich Mikołaj zwany przez nich świątecznym gościem - Weihnachtsmann. Co ciekawe - przychodzi do dzieci dwa razy w roku: 6 grudnia i wkłada upominki do ustawionych przy łóżku bucików oraz wWigilię (Heilige Nicolaus) układając prezenty pod choinką.
Należy dodać, że 6. grudnia - we wszystkich piekarniach i cukierniach można zobaczyć specjalne wypieki ze słodkiego ciasta z wizerunkiem Mikołaja.
- W Hiszpanii istnieje tradycja Świętego Mikołaja - Babbo Natale, jednak nie przynosi on 6. grudnia prezentów. Rzadko także w Hiszpanii kładzie się prezenty pod choinkę. To Trzej Królowie, którzy według legendy przybywają ze Wschodu i przywożą prezenty, przynoszą je dzieciom z 5. na 6. stycznia. Wieczorem dzieci wystawiają w ogrodzie lub na balkonie miseczki z wodą dla wielbłądów i poczęstunek, a obok stawiają buty, do których Trzej Królowie wkładają prezenty.
- W Belgii jest dwóch Mikołajów. Pierwszy Sinterklaas lub Saint – Nicholas (w zależności od regionu) przychodzi 6. grudnia, a drugi Kerstman lub Pere Noel przychodzi w Boże Narodzenie. Św. Mikołaj odwiedza każdy dom najpierw 4. grudnia, sprawdza zachowanie dzieci, po czym wraca 6. grudnia z prezentami za dobre zachowanie, zostawiając prezenty w wystawionych butach i koszykach lub rózgi za złe.
- W Czechach - Svaty Miklas przychodzi 6. grudnia. Wraz z nim przychodzą anioły i czart. Miklas przychodzi z wielką, ciężką księgą, w której ma zapisane, które dziecko było grzeczne. Dzieci czyszczą swoje buty i stawiają je na parapecie okna, aby otrzymać prezent od Świętego Mikołaja.
- Na Słowacji święty Mikołaj – Mikulas pojawia się zawsze w towarzystwie przebierańców. Dawniej miał postać upiora z kosą w ręku. Przebierańcy wyganiali z domu śmierć. Obecnie św. Mikołaj przybrał wygląd tradycyjnego Mikołaja.
- W Austrii Święty Mikołaj - Saint Nicholas przychodzi w towarzystwie diabłów, czyli Krampusów. Krampusy straszą nieposłuszne dzieci i namawiają Mikołaja, żeby nie dawał im prezentów, bo były niegrzeczne.
- W Szwajcarii na przyjście Mikołaja – Samichlaus czeka się już 5. grudnia. Na ulice miast wychodzą wówczas tłumy. Każdy jest śmiesznie przebrany. Mężczyźni odganiają złe duchy za pomocą biczów. Zabawa trwa przez całą noc.
- W Rosji Died Moroz (Dziadek Mróz) - to rosyjski odpowiednik św. Mikołaja. Przynosi prezenty grzecznym dzieciom w noworoczną noc, zwykle w towarzystwie swojej wnuczki Snieguroczki (Śnieżynki).
Od świętego Mikołaja odróżniają go: futrzana czapa, długi do pięt kożuch, który może być nie tylko czerwony, ale także błękitny lub srebrny. Jest przepasany sznurem. Podpiera się kosturem, a nie pastorałem. Do domu wchodzi przez drzwi, nigdy przez komin. Prezenty może wręczyć osobiście albo zostawić pod choinką.
- W Stanach Zjednoczonych Święty Mikołaj - Santa Claus - ma długą białą brodę, czerwony żakiet, czerwone spodnie i duży wór z prezentami. Nie świętuje się tam jednak przyjścia Mikołaja w dniu 6. grudnia, a cały ceremoniał związany jest z Bożym Narodzeniem. Prezenty przynosi Santa Claus w noc wigilijną wchodząc do domów przez komin i kładąc prezenty przy kominkach lub w skarpetach. Prezenty otwierane są przez dzieci w pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia.
- W Anglii prezenty rozdaje Father Christmas.
Należy dodać, że krajach anglosaskich dzieci piszą listy, w których przypominają, jakie są ich życzenia i wrzucają je do kominków, aby z dymem poleciały do nieba. Father Christmas przynosi prezenty w wigilię Bożego Narodzenia i wkłada je do skarpet wiszących na kominkach.
- W Danii - Julemanden przyjeżdża saniami zaprzężonymi w renifery – w towarzystwie elfów. Dzieci zostawiają dla nich mleko i pudding. Największą radością jest fakt, że rankiem zwykle jedzenia nie ma, ale są prezenty.
- W Islandii prezenty rozdaje również św. Mikołaj. Pomagają mu w tym skrzaty. Podobno kiedyś były one bardzo dokuczliwe. Przestały być dokuczliwe wraz z pojawieniem się św. Mikołaja. Od tej pory pomagają wszystkim.
Okres bożonarodzeniowy i tradycje z nim związane to czas niezwykle piękny, niezależnie od tego, kto rozdaje prezenty. Niewątpliwie sprawiają one dzieciom wiele radości. I jak widać - co kraj – to obyczaj. Wszystkie tradycje są jednak piękne i jedyne w swoim rodzaju. Dlatego warto je znać i szanować.
Na podstawie dostępnych źródeł
tekst opracowała -
Ewa Gardygała
tekst opracowała -
Ewa Gardygała
Copyright © ZSKU KROSNO 2025